Negativan prirodni priraštaj u Srbiji
Srbija je jedna od zemalja u regiji koja posebno bilježi visok negativan prirodni priraštaj. Negativan prirodni priraštaj u 2022. godini ukazuje da je Srbija za 12 mjeseci ostala bez grada od gotovo 50.000 stanovnika.
Prema podacima Republičkog zavoda za statistiku Srbije, prošle godine u Srbiji je rođeno 62.250 beba, dok je preminulo 110.839 osoba. U odnosu na isti period prethodne godine, kada je broj rođenih iznosio 62.062, zabilježen je rast od 188, odnosno za 0,3 posto. Broj umrlih u Srbiji u 2022. godini manji je za 25.062 ili za 18,4 posto u odnosu na 2021.
Pad broja rođenih u BiH
Bosna i Hercegovina je prošle godine također zabilježila negativan prirodni priraštaj. Prema podacima Agencije za statistiku BiH, u Bosni i Hercegovini je tokom 2022. godine registrirano 25.311 živorođene djece, što u odnosu na 2021. godinu pokazuje pad broja živorođenih za 2,16 posto. Umrlo je 39.665 osoba, što u odnosu na 2021. godinu pokazuje pad broja umrlih za 18,22 posto.
Negativan prirodni priraštaj prošle godine jasno pokazuje da je BiH za samo 12 mjeseci ostala bez grada s više od 14.000 stanovnika.
Visok broj umrlih u Hrvatskoj
Hrvatska je još jedna zemlja u regiji Balkana u kojoj broj umrlih nadmašuje broj živorođenih. Kako pokazuju podaci Državnog zavoda za statistiku, u 2022. u odnosu na prethodnu godinu broj živorođene djece pao je za 7,2 posto, odnosno rođeno je 2.625 djece manje nego u 2021.
Ukupan broj rođenih u 2022. godini bio je 34.027 djece, od toga 33.883 živorođene i 144 mrtvorođene djece. Od 33.883 živorođene djece, rođeno je 17.255 ili 50,9 posto muške djece i 16.628 ili 49,1 posto ženske.
Stopa nataliteta (živorođeni na 1.000 stanovnika) u 2022. iznosila je 8,8. U 2022. broj umrlih osoba smanjen je u odnosu na prethodnu godinu, odnosno umrlo je 5.733 ili 9,1 posto manje nego u prethodnoj godini. Od ukupnog broja umrlih osoba (56.979) u 2022. godini, 27.915 ili 49 posto bile su muške, a 29.064 ili 51 posto ženske osobe.
Stopa mortaliteta (umrli na 1.000 stanovnika) u 2022. iznosila je 14,8. Pozitivan prirodni priraštaj bio je u 24 grada/općine, a negativan u 527 gradova/općina i Gradu Zagrebu, dok su četiri općine imale nulti prirodni prirast. Negativan prirodni priraštaj pokazuje da je Hrvatska tokom prošle godine ostala bez grada od blizu 23.000 stanovnika.
Negativan prirodni priraštaj u Crnoj Gori
Crna Gora bilježi negativan prirodni priraštaj, ali ne u tolikoj mjeri kao druge zemlje regije. Naime, prema podacima Uprave za statistiku MONSTAT, u 2022. godini prirodni priraštaj je bio negativan i iznosio je 47.
U Crnoj Gori je u 2022. godini rođeno 7.021 živorođeno dijete, od kojih su 3.621 ili 51,6 posto dječaci, a 3.400 ili 48,4 posto djevojčice. Iste godine umrlo je 7.068 ljudi u Crnoj Gori. Od tog broja 3.660 su muškarci, a 3.408 žene.
Manji broj rođenih u Sjevernoj Makedoniji
Sjeverna Makedonija je također na listi zemalja u kojima broj umrlih nadmašuje broj živorođenih. Prema podacima Državnog zavoda za statistiku, 2022. godine u urbanim sredinama zabilježeno je 10.866 živorođenih ili 60,1 posto od ukupnog broja živorođenih u zemlji, dok je u ruralnim područjima živorođenih 7.207 ili 39,9 posto.
U urbanim sredinama umrlo je 14.354 osoba ili 63,9 posto, a u ruralnim 8.105 ili 36,1 posto. Prirodni priraštaj stanovništva je negativan i u urbanim sredinama iznosi 3.488, a u ruralnim mjestima 898 osoba.
Negativan prirodni priraštaj pokazuje da je ova balkanska zemlja tokom prošle godine ostala bez gradića od blizu 4.500 stanovnika.
Pozitivan prirodni priraštaj u Albaniji
Albanija je jedna od rijetkih zemalja u regiji koja bilježi pozitivan prirodni priraštaj. Kako pokazuju podaci Instituta za statistiku INSTAT, u 2022. godini prirodni priraštaj, koji mjeri razliku između rođenih i umrlih, bio je 675 ljudi, što je ipak najniže u historiji, osim u dvije pandemijske godine, 2020. i 2021, kada je registrovan veliki broj umrlih.
Prema INSTAT-u, u 2022. godini zabilježeno je 22,9 hiljada smrtnih slučajeva, uz snažan pad od 37 posto u odnosu na prethodnu godinu kada je bio vrhunac pandemije. U zemlji je u istom periodu rođeno 23,6 hiljada beba, što je smanjenje za 13,5 posto u odnosu na prethodnu godinu.
Ovo je najmanji broj rođenih ikad zabilježen u zemlji od 1934. godine, kada su se počeli objavljivati zvanični podaci. Historijski podaci pokazuju da je prirodni priraštaj stanovništva Albanije dostigao najviši nivo 1990. godine, s gotovo 64.000 više rođenih nego umrlih. Te godine je zabilježen rekordan nivo od 82.000 rođenih i 18.000 umrlih.
Kosovo u najboljoj situaciji
Kosovo je već godinama u najboljoj situaciji kada je u pitanju prirodni priraštaj stanovništva. Podaci koje je objavila Agencija za statistiku Kosova pokazuju da je broj živorođenih i umrlih u 2022. godini smanjen u odnosu na 2021.
Prema podacima ove agencije, u 2022. godini registrovano je 26.118 rođenih, od čega 13.317 muških i 12.801 ženska beba. U 2021. godini registrovano je ukupno 28.549 beba.
Tokom 2022. godine zabilježeno je 10.575 umrlih, od kojih 5.756 muškaraca i 4.819 žena. U odnosu na prethodnu godinu, zabilježeno je 3.758 manje umrlih. Međutim, izuzimajući 2022. i 2021. godinu, stopa nataliteta na Kosovu opada gotovo svake godine od 2014, pokazuju podaci Agencije za statistiku.
Prema podacima Svjetske banke, u poređenju s drugim zemljama Balkana Kosovo je u mnogo boljoj situaciji prema broju rođenih na hiljadu stanovnika, s 11,18 rođenih tokom 2019. godine.
Uzroci loše demografske slike
Stručnjaci smatraju da lošoj demografskoj slici najviše doprinosi sveukupni društveni ambijent, visoka nezaposlenost i odlazak velikog broja mladih ljudi u inostranstvo.
Posljedice prirodnog smanjenja stanovništva, postepenog starenja i posebno novog vala iseljavanja mladih jasno se osjećaju u privredama zemalja regije, u nedostatku radne snage, smanjenju potrošnje, dok se u budućnosti mogu očekivati još pogubniji efekti.
Ekonomski stručnjaci procjenjuju da bi se zemlje koje bilježe negativan prirodni priraštaj mogle u budućnosti suočiti s padom produktivnosti, usporavanjem ekonomije pa čak i pogoršanjem penzionog sistema.
