75. godišnjica Nakbe obilježava se u kritičnom trenutku tokom kontinuirane eskalacije izraelskih nasilnih akcija protiv Palestinaca na okupiranim teritorijama i opkoljenoj Gazi.
Izvještaji pokazuju da su 2021. godine izraelske snage navodno ubile 313 Palestinaca, uključujući 71 maloljetnika, u opkoljenoj Gazi i okupiranoj Zapadnoj obali (uključujući istočni Jerusalem).
Ovaj broj je dostigao rekordnu visinu 2022. godine, sa 204 ubijena Palestinca, što je čini najsmrtonosnijom godinom za Palestince na okupiranoj Zapadnoj obali od 2005. godine.
Pobuna jedinstva imala je za cilj mobiliziranje Palestinaca u njihovoj borbi protiv izraelske kolonijalne vladavine naseljenika i praksi koje liče na aparthejd.
Brojne međunarodne organizacije za ljudska prava, kao što su Amnesty International i Human Rights Watch, dokumentovale su i prepoznale ove situacije kao takve. Nakba, ili "katastrofa", odnosi se na iskorjenjivanje, masakr i prisilni egzodus hiljada Palestinaca iz njihovih domovina od strane izraelskog režima nakon palestinskog rata 1948. godine.
Preko 750.000 Palestinaca je protjerano iz svojih domova u Palestini, a cionističke milicije su uništile 500 sela i gradova prije nego što je izraelski režim proglasio svoje ilegalno postojanje, što je rezultiralo izbjegličkom krizom koja traje do danas.
Ove godine, prvi put, Ujedinjeni narodi će službeno obilježiti bijeg stotina hiljada Palestinaca iz svoje domovine na 75. godišnjicu njihovog prisilnog egzodusa – akcije koja je proizašla iz UN-ove podjele Palestine pod britanskom vlašću na odvojene jevrejske i arapske države.
Riyad Mansour, palestinski ambasador UN-a, iako je obilježavanje UN-a opisao kao historijsko, također je označio odgovornost UN-a za nemogućnost rješavanja katastrofe za palestinski narod u proteklih 75 godina.
Rekao je da "katastrofa za palestinski narod još traje". Palestinci još uvijek nemaju nezavisnu državu i nemaju pravo da se vrate svojim domovima, kako je to zahtijevala rezolucija Generalne skupštine usvojena u decembru 1948.
Historijska pozadina
Krajem 19. i početkom 20. stoljeća Palestina je bila dio Osmanskog carstva.
Sa usponom cionizma, političkog pokreta koji se zalaže za jevrejsku domovinu, jevrejska imigracija u Palestinu se povećala.
Nakon Prvog svjetskog rata, Britansko Carstvo je steklo kontrolu nad Palestinom pod mandatom Lige naroda. Tokom ovog perioda tenzije između jevrejske i arapske zajednice su se pojačale zbog sukobljenih nacionalnih aspiracija.
Godine 1947. Ujedinjeni narodi su predložili plan za podjelu Palestine na odvojene jevrejske i arapske države, s Jerusalemom pod međunarodnom upravom.
Plan su prihvatili jevrejski lideri, ali su ga palestinski Arapi odbili, jer su vjerovali da nepravedno favorizira jevrejske interese.
Iako plan nikada nije proveden zbog izbijanja nasilja, odigrao je važnu ulogu u okupaciji Palestine i uspostavljanju izraelske države 1948. godine, što je rezultiralo nasilnim raseljavanjem više od 80 posto palestinskog stanovništva.
Sukob je trajao do januara 1949. godine, kada su Izrael, Egipat, Liban, Jordan i Sirija postigli sporazum o primirju.
Ovim sporazumom uspostavljena je linija primirja iz 1949. godine, poznata kao zelena linija, koja služi kao široko priznata demarkacija između Izraela i okupirane Zapadne obale.
Zelena linija je također sinonim za granice (prije) 1967. godine, odnoseći se na teritorijalne granice prije nego što je Izrael okupirao preostale dijelove Palestine tokom rata u junu 1967. godine.
Razmjere uništenja
U periodu od 1947. do 1949. godine snage cionističke milicije izvršile su napade na značajne palestinske urbane centre i opustošile blizu 530 sela.
Ova kampanja nasilja rezultirala je smrću više od 15.000 Palestinaca kroz niz zločina velikih razmjera, uključujući brojne masakre.
Jedan od najozloglašenijih incidenata dogodio se 9. aprila 1948. godine, kada su cionističke snage izvršile razoran masakr u selu Deir Yassin, koje se nalazi na periferiji Jerusalema.
Članovi bande Irgun i Stern, cionističkih milicija koje su djelovale prije uspostavljanja izraelske države, bili su odgovorni za brutalna ubistva.
Masakr je odnio živote preko 110 muškaraca, žena i djece, učvrstivši svoje mjesto kao jedan od najtragičnijih događaja u ratu.
Palestinska dijaspora
Raseljeni Palestinci potražili su utočište u susjednim arapskim zemljama ili u drugim dijelovima Palestine.
Postoji blizu šest miliona palestinskih izbjeglica koje su službeno registrirane i borave u preko 58 kampova raštrkanih diljem Palestine i susjednih zemalja.
UN-ova agencija za pomoć palestinskim izbjeglicama na Bliskom istoku (UNRWA) igra ključnu ulogu u podršci ovim izbjeglicama nudeći pomoć i upravljanje širokom mrežom škola i zdravstvenih ustanova. UNRWA pruža pomoć za najmanje 2,3 miliona palestinskih izbjeglica u Jordanu, 1,5 miliona u Gazi, 870.000 na okupiranoj Zapadnoj obali, 570.000 u Siriji i 480.000 u Libanu.
Palestinci pod okupacijom
Dominacija izraelske vojske nad palestinskim stanovništvom značajno utječe na različite aspekte njihovog postojanja, određujući njihov pristup uslugama, slobodu kretanja, izbor braka i mogućnosti stanovanja.
Human Rights Watch (HRW), koji predvodi istaknutu globalnu nevladinu organizaciju, optužuje Izrael da se bavi djelima koja predstavljaju zločine protiv čovječnosti, posebno aparthejd i progon Palestinaca.
Kroz sveobuhvatnu istragu, HRW je prikupio dokaze o raznim zloupotrebama koje je počinio Izrael, uključujući široko rasprostranjenu konfiskaciju palestinske zemlje i imovine, nezakonita ubistva, prisilno raseljavanje, ozbiljna ograničenja slobode kretanja, administrativni pritvor i uskraćivanje prava palestinskog državljanstva.
Ova istraga je rasvijetlila ozbiljnost situacije i sistematska kršenja koje trpi palestinsko stanovništvo.
“Najgora epizoda tuče”
Danas, 75 godina kasnije, Palestinci kažu da Nakba nije historija i da je još uvijek “u toku”.
Od 9. maja Izrael izvodi kontinuirane zračne napade na opkoljenu Gazu, uključujući ciljane atentate na vođe grupa otpora.
Kao odgovor, palestinske frakcije otpora pokrenule su uzvratne udare na izraelske gradove i naselja.
U subotu su palestinske oružane grupe objavile sporazum o prekidu vatre s Izraelom, čime su okončani petodnevni intenzivni izraelski napadi na Gazu.
Udari su rezultirali smrću najmanje 33 Palestinca, uključujući 13 civila, dok je 147 drugih zadobilo povrede, kako je izvijestilo palestinsko ministarstvo zdravlja.
Sukob je označio najgoru epizodu borbi između frakcija otpora u Gazi i Izraela od desetodnevnog rata 2021.
