Palestinci u srijedu obilježavaju 76 godina od masovnog protjerivanja iz današnjeg Izraela, događaja koji je u centru njihove nacionalne borbe.
Ali na mnogo načina, to iskustvo blijedi u poređenju s katastrofom koja se sada odvija u Gazi.
Palestinci to nazivaju “Nakba”, što na arapskom znači “katastrofa”.
Blizu 700.000 Palestinaca — većina predratnog stanovništva — pobjeglo je ili su protjerani iz svojih domova prije i tokom Arapsko-izraelskog rata 1948. koji je uslijedio nakon uspostavljanja Izraela.
Nakon rata, Izrael je odbio da im dozvoli povratak.
Umjesto toga, postali su naizgled stalna izbjeglička zajednica koja sada ima blizu 6 miliona, a većina njih živi u urbanim izbjegličkim kampovima nalik sirotinjskim četvrtima u Libanu, Siriji, Jordanu i na Zapadnoj obali koju je okupirao Izrael.
Sada u Gazi, izbjeglice i njihovi potomci čine otprilike tri četvrtine stanovništva.
Izraelsko odbijanje onoga što Palestinci kažu da je njihovo pravo na povratak bila je ključna pritužba u sukobu i jedno od najtežih pitanja u mirovnim pregovorima koji su posljednji put propali prije 15 godina.
Sada se mnogi Palestinci plaše ponavljanja njihove bolne historije u još kataklizmičnijim razmjerima.
Širom Gaze, Palestinci su proteklih dana punili automobile i magareća kola ili su pješke krenuli u već pretrpane šatorske kampove dok Izrael širi svoju ofanzivu.
Slike iz nekoliko serija masovnih evakuacija tokom sedmomjesečnog rata zapanjujuće su slične crno-bijelim fotografijama iz 1948.
81-godišnji Mustafa al-Gazzar i dalje se prisjeća višemjesečnog bijega svoje porodice iz njihovog sela u današnjem centralnom Izraelu u južni grad Rafah, kada je on imao 5 godina. U jednom trenutku su bombardovani iz zraka, u drugom, kopali su rupe ispod drveta da prespavaju u toplom.
Al-Gazzar, sada pradjed, bio je prisiljen ponovo pobjeći tokom vikenda, ovaj put u šator u Muwasi, neplodnom priobalnom području u kojem blizu 450.000 Palestinaca živi u jadnom kampu.
On kaže da su uslovi lošiji nego 1948. godine, kada je agencija UN-a za palestinske izbjeglice mogla redovno osiguravati hranu i druge osnovne potrepštine.
“Nadao sam se 1948. da ću se vratiti, ali danas se nadam da ću preživjeti”, rekao je. „Živim u takvom strahu“, dodao je, briznuvši u plač. “Ne mogu da izdržavam svoju djecu i unuke.”
Izraelski brutalni rat protiv Gaze ubio je više od 35.000 Palestinaca, prema lokalnim zdravstvenim zvaničnicima, što ga čini daleko najsmrtonosnijom serijom borbi u historiji sukoba.
Rat je primorao blizu 1,7 miliona Palestinaca - otprilike tri četvrtine stanovništva teritorije - da napusti svoje domove, često više puta. To je duplo više od broja onih koji su pobjegli prije i tokom rata 1948. godine.
Međunarodna zajednica se snažno protivi bilo kakvom masovnom protjerivanju Palestinaca iz Gaze – ideji koju su prihvatili krajnje desničarski članovi izraelske vlade, koji to nazivaju "dobrovoljnom emigracijom".
U Gazi, Izrael je pokrenuo jednu od najsmrtonosnijih i najrazornijih vojnih kampanja u novijoj historiji, ponekad bacajući bombe od 900 kilograma na gusta, stambena područja.
Kompletna naselja su svedena na pustoš ruševina i izoranih puteva, od kojih su mnogi zatrpani neeksplodiranim bombama.
Svjetska banka procjenjuje da je Gazi nanesena šteta od 18,5 milijardi dolara, što je otprilike ekvivalent bruto domaćem proizvodu kompletnih palestinskih teritorija 2022. godine.
A to je bilo u januaru, u prvim danima izraelske razorne kopnene ofanzive na Kan Younis i prije nego što je ušao u Rafah.
Yara Asi, palestinska docentica na Univerzitetu Centralne Floride, koja je istraživala štetu na civilnoj infrastrukturi u ratu, kaže da je "izuzetno teško" zamisliti vrstu međunarodnih napora koja bi bila neophodna za obnovu Gaze.
Čak i prije rata, mnogi Palestinci su govorili o tekućoj Nakbi, u kojoj ih je Izrael postepeno tjerao iz Gaze, Zapadne obale i Istočnog Jerusalema, teritorija koje je okupirao tokom rata 1967. godine, a koje su Palestinci željeli za buduću državu.
Oni ukazuju na rušenje domova, izgradnju naselja i druge diskriminatorne politike koje su dugo prethodile ratu, a za koje glavne grupe za ljudska prava kažu da predstavljaju "aparthejd".
Asi i drugi strahuju da će, ako se dogodi još jedna istinska nakba, to biti u obliku postepenog odlaska.
“To se u nekim slučajevima neće zvati prisilnim premještanjem. To će se zvati emigracija, zvat će se drugačije”, rekla je Asi.
"Ali, u suštini, to su ljudi koji žele da ostanu, koji su učinili sve što je bilo u njihovoj moći da ostanu generacijama u nemogućim uslovima, konačno dostižući tačku u kojoj život jednostavno nije moguć."
