Blizu 400 bošnjačkih porodica (muslimani iz Bosne i Hercegovine) potražilo je utočište u regiji Levanta i Palestini krajem 19. stoljeća nakon austrougarske aneksije Bosne i Hercegovine, a nakon prestanka vladavine Osmanskog Carstva.
Bošnjaci su u strahu od nove vlasti bježali u druge krajeve Osmanskog Carstva, među kojima je bila i Palestina.
U Palestini, koja je tada bila dio Osmanskog Carstva, većina Bošnjaka je 1884. godine počela naseljavati malo ribarsko mjesto južno od Haife, Cezareju (Qisarya), koja je u to vrijeme bila ruševina. Smatra se da su svojim prisustvom značajno doprinijeli da se tada zaboravljena antička Cezareja obnovi.
Adis Kulin, diplomirani historičar i turistički vodič, boravio je nekoliko dana u Cezareji za koju kaže da je dugo bila zapuštena i zaboravljena od domaćeg stanovništva, a da su takvu praksu promijenile upravo bošnjačke porodice.
"Veoma značajan i interesantan antički grad Cezareja bio je gotovo potpuno zaboravljen od domaćeg stanovništva sve do 1878. godine kad se Bošnjaci počinju naseljavati u ovo područje. Većinom su bošnjačke porodice dolazile u Palestinu kao izbjeglice, a dosta njih je odlučilo trajno ostati u ovom gradu", rekao je Kulin.
Na popisu iz 1887. godine Cezareja je imala apsolutnu muslimansku većinu. Bošnjaka je bilo 265, a drugih muslimana 670, podaci su osmanskog popisa i registra stanovništva. Pored Cezareje, Bošnjaci su naselili i Janun, Nabulus i Tulkarem.
Dolaskom u Palestinu, Bošnjaci nisu gubili vezu sa svojim porijeklom nego su se trudili da nastave s njegovanjem tradicije, pa su Cezareju u tom periodu izgradili u evropskom arhitektonskom stilu.
Čuvajući uspomenu na ostavljenu domovinu, gradili su novu vjerujući da će im ona biti konačno odredište, ali naseljavali su je tek 64 godine, jer su protjerani zajedno s Palestincima tokom Nakbe.
Cezareja je etnički očišćena tokom cionističke invazije 15. februara 1948, Bošnjaci su raseljeni, a selo većinom uništeno.
No, prije protjerivanja, u Cezareji su Bošnjaci sagradili školu i dvije džamije, bavili su se zemljoradnjom (uzgojem maslina i narandži), lovom, stočarstvom i zanatstvom.
Nakon što su britanske i cionističke vlasti porušile većinu grada, u njemu je ostala jedna od dvije džamije kao svjedok prisustva Bošnjaka na tim prostorima. Palestinci su tu kamenu džamiju s kamenom cilindričnom munarom i haremom nazvali „Bošnjačka džamija“.
Smatra se da ta džamija predstavlja jedini kolektivni vakuf Bošnjaka u arapskom svijetu.
"Dolaskom iz Bosne i Hercegovine u Palestinu Bošnjaci grade kuće u kojima borave, ali i džamiju koja je, može se zaključiti, građena u 'hercegovačkom stilu'. Ova džamija je služila stanovnicima Cezareje za obavljanje namaza sve do izraelsko-arapskog rata. Nakon 1948. godine Bošnjačka džamija, ali i ostatak Cezareje, pada pod kontrolu izraelskih vlasti, te od tada ona više nije u upotrebi za obavljanje namaza, kako je to naravno u početku bilo predviđeno. Pored džamije, tu se nalaze i antički ostaci: teatar, hipodrom, razni mozaici, zidine grada, kapija grada, ostaci luke i slično", priča Kulin.
Prezime Bushnaq kao spomen na porijeklo
Pored očuvanja kulturnog identiteta kroz arhitekturu, kako bi sačuvali sjećanje na domovinu svojih predaka, preživjeli i raseljeni Bošnjaci uzeli su prezime Bushnaq ili Bushnak, a danas se riječ "Bušnak" u Palestini koristi za označavanje "lijepog" ili "čovjeka svijetle puti".
Bošnjaci su se brzo integrisali i prilagodili prirodi Palestine i njenih ljudi, a ubrzo su se među njima istakle ličnosti u medicini, novinarstvu, pravu i drugim profesijama.
Dr. Mostafa Bushnaq jedan je od najranijih doktora u Palestini i poznata ličnost iz 1936, prenosi Metras global.
Nakon izgnanstva iz Cezareje Bošnjaci su se raselili u arapske okolne zemlje, a najviše njih s prezimenom Busnaq ili Bushnak danas živi u glavnom gradu Jordana, Ammanu.
Nadia Bushnaq, koja je zajedno s porodicom protjerana iz Qisarye u Jordan, bila je senatorka te zemlje, jedna od prvih žena koja se kandidovala za jordanski parlament. Predsjednica je i osnivačica Centra za podizanje svijesti o značaju porodice.
Jedan od potomaka Bošnjaka iz BiH u Palestini je i Adil Bushnak, vlasnik i osnivač kompanije Bushnak group, biznismen bh. korijena koji živi i radi u Saudijskoj Arabiji, a koji na poslovnom planu održava veze s BiH, zemljom porijekla njegovih predaka.
Bošnjaci s Palestincima u borbi protiv cionističke i britanske okupacije
Metras global prenosi da su nakon otprilike 50 godina od prvog talasa imigracije bošnjački borci i njihove porodice došli da podrže Palestince u borbi protiv britanskih i cionističkih snaga tokom bitaka Nakbe.
Bošnjaci su, kako Metras global navodi, bili veoma hrabri borci, koji su obučavali ljude u palestinskim selima da koriste oružje i da se bore, te su se borili rame uz rame s fedajinama, arapskim borcima koji su se dobrovoljno žrtvovali u borbi protiv okupatora.
"Vidio sam grupu (bošnjačkih fedajina) u blizini naše kuće u naselju Manšija (Manshiyya) i još sam impresioniran njihovom herojskom borbom i njihovim vještinama, hrabrošću i vjerom u svoju misiju. Bili su profesionalni vojnici, a neki od njih su odlučili da ostanu u Palestini, ili onom što je od nje ostalo, nakon završetka rata."
