Za samo nekoliko sati prvi putnik u svemir iz Turkiye Alper Gezeravci poletjeće prema Međunarodnoj svemirskoj stanici (ISS) kako bi obavio više od deset naučnih eksperimenata tokom svog dvosedmičnog boravka u Zemljinoj orbiti.
Nakon što je datum lansiranja odgođen 9. januara, pilot F-16 bi trebao poletjeti u misiju Ax3 iz američke države Florida večeras oko ponoći po srednjeevropskom vremenu.
Pukovnik Gezeravci preuzima misiju zajedno s grupom španskih, italijanskih i švedskih kolega.
Očekuje se da će međunarodna posada pristati na Međunarodnu svemirsku stanicu u petak.
Tokom dvosedmične misije na svemirskoj stanici, Gezeravci će obaviti 13 naučnih eksperimenata u ime univerziteta i naučnih centara u Turkiye.
Turkiye je prošle godine odabrala Gezeravcija, pilota F-16 turskih vazdušnih snaga, kao prvog svemirskog putnika tokom glavnog tehnološkog događaja u zemlji TEKNOFEST-a.
Eksperimenti
Gezeravcijev prvi eksperiment razvio je Istraživački centar Tubitak (Naučno i tehnološko Istraživačko vijeće Marmara) za proučavanje proizvodnje legura visoke čvrstoće otpornih na visoke temperature.
Drugi projekat koji je razvio Centar Marmara, eksperiment gMETAL, će istražiti efekte gravitacije na stvaranje homogene mješavine između čvrstih čestica i fluidnog medija u uslovima bez hemijske reakcije.
Eksperiment koji je razvio Turski univerzitet Bogazici u saradnji s Centrom Marmara ima za cilj provesti testove rasta i izdržljivosti vrsta mikroalgi prilagođenih teškim zemaljskim uslovima u negravitacionim uslovima, istražiti njihove metaboličke promjene, odrediti njihov učinak hvatanja ugljičnog dioksida i sposobnost proizvodnje kiseonika, te razviti sistem za održavanje života.
Projekat Extremophyte, koji je razvio Univerzitet Ege u gradu Izmiru, nastoji da otkrije sljedeće generacije u biljkama koje se uzgajaju u svemiru i na zemlji.
Eksperiment Metabolom s Univerziteta u Ankari ima za cilj da istraži negativne efekte svemirskih uslova na ljudsko zdravlje. Kako bi obuzdao ove efekte, ispitaće fiziološke i biohemijske promjene u ekspresiji gena i metabolizmu astronauta koji učestvuju u svemirskim misijama.
Eksperiment Myeloid koji je razvio Univerzitet Hacettepe u Ankari ima za cilj mjerenje i procjenu uslova putovanja i svemira i oštećenja kosmičkog zračenja kojima su učesnici svemirske misije izloženi.
Eksperiment Message, koji je razvio istanbulski univerzitet Uskudar koristeći metode genskog inženjeringa CRISPR, nastoji identificirati gene čija funkcija još nije otkrivena i utvrditi na koje će imunološke stanice direktno utjecati gravitacija tokom svemirskih misija.
Eksperimentom Algalspace, koji je razvio istanbulski Tehnički univerzitet Yildiz, uporediće se podaci o rastu antarktičkih i umjerenih mikroalgi u svemiru, a po prvi put će biti provedena studija o korištenju polarnih algi u svemiru.
Eksperiment CRISPR-Gem, također sa Univerziteta Yildiz, nastoji istražiti efikasnost CRISPR tehnika za uređivanje gena molekularne biologije, na biljkama u mikrogravitacijskom okruženju kako bi se razumjeli i poboljšali odbrambeni mehanizmi biljaka, svojevrsnih kostura bioregenerativnih sistema za održavanje života koji imaju za cilj da obezbijede održiv sistem u dugoročnim svemirskim misijama, jednu od glavnih prepreka za budućnost čovječanstva u svemiru.
Uz Pranet eksperiment koji su pripremili studenti Centra Mus Science and Art, istražiće se učinak propolisa na bakterije u mikrogravitacijskim okruženjima.
Eksperiment VocalCORD koji je sproveo istanbulski Univerzitet Halic pokušaće otkriti poremećaje u fiziologiji respiratornog sistema zbog promjena frekvencije u glasu uz podršku umjetne inteligencije pametnog sata i istražiti efekte nulte gravitacije na ljudski glas.
Eksperiment saturacije kiseonikom sa istanbulskog univerziteta Nisantasi nastoji da identifikuje razlike i poremećaje uzrokovane niskom gravitacijom izračunavanjem nivoa kiseonika u vazduhu koji se daje uz podršku vještačke inteligencije.
Eksperimentom Miyoka sa Istraživačkog instituta za svemirske tehnologije Tubitak, Gezeravci će sastaviti komponente bez olova na elektronskoj kartici u stanici, a kasnije po povratku na Zemlju podvrgnuti ih detaljnom ispitivanju.
Godine svemirskog putovanja
Nakon što je predsjednik Recep Tayyip Erdogan najavio Nacionalni svemirski program 2021. godine, pokrenuti su napori da se u svemir pošalje turski državljanin.
Prijave za astronaute objavila je Turska svemirska agencija u maju 2022. godine, uz odabir kandidata na osnovu njihovog rada i stručnosti u inženjerstvu, fizici, medicini, astronomiji i sportu.
Erdogan je prošlog aprila najavio da će Gezeravci biti prvi turski svemirski putnik u istoriji, otkrivši njegovo ime na TEKNOFEST-u.
Turska svemirska agencija osnovana je 2018. godine i najavila je svoj svemirski program 2019. godine, kao i namjeru da pošalje misiju s posadom u svemir.
Erdogan je u utorak također naglasio značaj misije Ax3, kao naučnog poduhvata ali i kao izvora inspiracije za djecu i mlade.
Turski predsjednik je izrazio nadu da će misija “biti novi početak”.
"Nastavićemo ovu misiju. Uvijek ćemo ciljati više”, rekao je Erdogan.
